صفحه نخست / تالیفات / فقهی / توضیح المسائل

مسائل متفرّقه قصاص و ديات‏


مسئله 3142 - مقصود از عاقله كه ديه قتل خطاء را بايد بدهد، مردان بالغ عاقل از خويشاوندان پدري قاتل است، مانند برادرها و برادر زاده‏ها و عموها و عمو زادگان و ظاهرا پدر و اجداد و اولاد قاتل نيز از عاقله حساب مي‏شوند. ولي احوط مصالحه است، ولكن خويشان مادري و زنان به طور كلّي و بچّه‏ها و ديوانگان، و كفّار - هر چند اهل ذمّه باشند - جزء عاقله نيستند. و بنابر احتياط، تقسيم بر عاقله به وسيله حاكم شرع و با تشخيص او، و اگر نشد به وسيله عدول مؤمنين انجام مي‏شود. و احوط رعايت مراتب ارث است. پس اگر افراد نزديكتر به قاتل متمكّن نباشند به عهده طبقه بعد گذاشته مي‏شود. پس از خويشان پدري، اگر ميان قاتل و شخصي پيمان ضمانت جنايت باشد - كه اگر يكي جنايتي كرد ديگري ضامن باشد شخص ضامن، عاقله حساب مي‏شود. و اگر ضامن جنايت هم ندارد، يا اساسا عاقله او (اعمّ از خويشان يا ضامن جنايت)تمكّن ندارند، خود قاتل بايد ديه را بدهد، و اگر نتواند از بيت‏المال مسلمين پرداخت مي‏شود. و اگر قاتل، كافر اهل ذمّه باشد، در صورتي كه بتواند، خود او بايد ديه قتل خطاء را بدهد، و اگر نمي‏تواند از بيت‏المال مسلمين پرداخت مي‏شود. و در ديه اعضاء و جراحتهاي خطائي اگر ديه به مقدار يك بيستم ديه كامل يا بيشتر باشد از عاقله مي‏گيرند، و اگر كمتر باشد بنابر اقوي‏ خود قاتل مي‏دهد. و در قتل عمد و شبيه عمد اگر قاتل فرار كرده و دسترسي به او نيست ديه را از مال او برمي‏دارند و اگر مال ندارد با رعايت مراتب ارث از خويشان او مي‏گيرند، و اگر ندارند از بيت‏المال مسلمين پرداخت مي‏شود.

مسئله 3143 - در مواردي كه مبلغ ديه كمتر از مخارج جرّاحي - از خرج عمل و بيمارستان و غيره مي‏باشد، بايد ديه يا مخارج هر كدام كه بيشتر مي‏باشد پرداخت شود.

مسئله 3144 - اگر انسان كسي را مجروح كرد يا به او ضربه و سيلي زد ديه را بايد به خود او بدهد، ولي اگر بچّه يا ديوانه‏اي را بزند، به نحوي كه ديه واجب شود، ديه را بايد به ولي شرعي او بدهد تا به مصرف او برساند، و اگر پدر يا مادر بچّه، او را به قدري بزند كه بميرد، ديه او را بايد به ورثه ديگر بچّه بدهد، و به خود او چون قاتل است از ديه چيزي نمي‏رسد و اگر بغير كشتن ضربه‏اي بزند كه ديه دارد، ديه را براي خود بچّه مي‏گذارند. پدر و در نبود او جدّ به اقتضاء ولايتشان فقط مي‏تواند چند ضربه‏اي به عنوان ادب كردن بزند و بايد رعايت احتياط بشود.

مسئله 3145 - ديه مقتول، جزوي از تركه او محسوب است، و در درجه اوّل به مصرف بدهكاريهاي او مي‏رسد، و از باقيمانده، يك سوّم آن به مصرف وصيّت‏هاي او مي‏رسد، و اگر چيزي باقي ماند بين ورثه او تقسيم مي‏شود. و زن و شوهر نيز سهم خود را مي‏برند. و برادر و خواهر مادري از آن ارث نمي‏برند، بلكه بنابر مشهور هيچ يك از خويشان مادري از ديه، ارث نمي‏برند.

مسئله 3146 - ولي مقتول كه حقّ قصاص دارد كسي است كه از او ارث مي‏برد، جز زن و شوهر نسبت به هم، كه در اين حقّ شركت ندارند، هر چند از ديه ارث مي‏برند، بلكه شركت برادر و خواهر مادري و ساير خويشان مادري نيز محلّ اشكال است، و مقتضاي بعضي اخبار اين است كه زن به طور كلّي حقّ قصاص ندارد، و به هر حال احتياط در باب قصاص مطلوب است.

مسئله 3147 - اگر كسي به حيوان حلال گوشت كسي، يا حيوان حرام گوشت او كه ارزش دارد ضربه‏اي بزند يا جايي از بدنش را بدرد، بايد تفاوت قيمت سالم و معيوب آن را به صاحبش بدهد. و اگر آن را تلف كند، بايد همه قيمتش را بدهد. و اگر آن را ذبح شرعي نمايد صاحب حيوان مي‏تواند تفاوت قيمت حيوان زنده و حيوان ذبح شده را مطالبه نمايد، و اگر حيوان ذبح شده را نخواهد و قيمت همه حيوان را مطالبه كند، بنابر احتياط واجب ذبح كننده بايد او را راضي كند.

مسئله 3148 - بنابر مشهور اگر كسي سگ شكاري ديگري را تلف كند بايد چهل درهم نقره سكّه‏دار كه بيست و يك مثقال معمولي مي‏شود به او بدهد، و اگر سگ محافظ خانه يا باغ كسي را تلف كند بايد بيست درهم نقره سكّه‏دار به او بدهد، و اگر سگ گلّه كسي را تلف كند بايد بيست درهم نقره سكّه‏دار و به قولي يك گوسفند به او بدهد، و اگر سگ محافظ مزرعه كسي را تلف كند بايد يك قفيز گندم كه ده صاع مي‏شود به او بدهد. ولي بنابر احتياط واجب اگر قيمت معمولي سگ بيش از اينها باشد در همه اين اقسام قيمت آن را بدهد، و اگر كمتر باشد با هم مصالحه كنند.

مسئله 3149 - اگر حيوان به زراعت يا مال كسي خسارت وارد كند بنابر مشهور اگر در شب باشد صاحب حيوان ضامن خسارت است، و اگر در روز باشد ضامن نيست. ولي بنابر احتياط واجب در روز هم اگر صاحب حيوان مسامحه و كوتاهي كرده بايد خسارت را بدهد.





فرم دریافت نظرات

جهت استفتاء با شماره تلفن 02537740913 یک ساعت به ظهر یا مغرب به افق تهران تماس حاصل فرمایید.

istifta atsign ayat-gerami.ir |  info atsign ayat-gerami.ir | ارتباط با ما