حق همسايه و خويشاوند

صله و پيوند با خويشاوند به طور كلى، وظيفه واجب و قطعى اسلام است. در برخى روايات از صله و پيوند به وسيله مال صحبت شده است.

امام صادق(ع) به عماّر ساباطى فرمود: عماّر! تو پول زيادى دارى؟ عرض كرد: آرى فدايت شوم. فرمود: زكاتر ا كه خدا بر تو واجب كرده، مى‏دهى؟ گفت: آرى، فرمود: حق معلوم را از مالت بيرون ميكنى؟ گفت: آرى، فرمود: با خويشانت پيوند دارى؟ گفت: آرى. فرمود: با برادرانت (برادر دينى) پيوند دارى؟ گفت: آرى، فرمود: عماّر! ثروت از بين مى‏رود و بدن پوسيده مى‏شود و عمل باقى مى‏ماند و خداى پاداش دهنده زنده است و مرگ نداد. عماّر! آنچه پيش فرستى ترا عقب نمى‏گذارد و آنچه تأخير انداختى به تو نمى‏رسد.(144)

امام هشتم مى‏فرمايد: به پيامبر گفتند: آيا غير از زكات، چيز ديگرى در مال واجب است؟ فرمود: آرى نيكى به خويشاوند، وقتى كه او بتو پشت كند، پيوند همسايه مسلمان. به من ايمان ندارد كسى كه سير بخوابد ولى همسايه مسلمانش گرسنه باشد. جبرئيل دائمامرا درباره همسايگان سفارش مى‏نمود كه من فكر كردم مى‏خواهد قانون ارث آنان را بياورد (كه همسايه از ميراث خواران ما باشد).(145)

در حديثى امام صادق(ع) مواسات با همه برادران دينى را جزو زكات شمرده است: كسى از امام صادق(ع) پرسيد: زكات مال در چه مقدار واجب است؟ فرمود: زكات ظاهر يا باطن را مى‏گويى؟ گفت: هر دو! فرمود: زكات ظاهر در هر هزار، 25 است. (منظور زكات طلا و نقره است). ولى زكات باطن اين است كه در چيزى كه برادرت از تو محتاج‏تر است، خود را بر او مقدم ندارى.(146)

چنان كه مى‏دانيم اين پيوندها و رسيدگى‏هاى مالى در ميان افراد جامعه تا حدود زيادى از مشكلات اقتصادى جامعه مى‏كاهد، خصوصا كه به دست خود مردم و بدون دخالت تشريفات ادارى انجام گيرد. و ضمنا عواطف انسانى را زنده نگه مى‏دارد و جامعه را از اين نظر با نشاط و شاداب مى‏سازد.

__________________________

144 ـ 7/10 ما تجب الزكاة.
145 ـ 7/16 ما تجب الزكاة.
146 ـ 7/9 ما تجب الزكاة.