صدقات خاص

آن چه گفتيم درباره صدقات و انفاقات به طور عام بود، امّا برخى از صدقات در متون اسلامى عنوان خاصّى دارند، از جمله: 1 ـ حقّ همسايه و خويشاوند كه قبلاً گذشت. و نيز 2 ـ انفاق چيزى از محصول (هنگام چيدن آن) كه به انفاق «مشت مشت و دسته دسته» معروف شده است، و شيخ طوسى ره معتقد به وجوب آن بوده است. ولى مشهور فقها شيعه معتقد به استحباب آن هستند و زكات واجب را همان مى‏دانند كه قبلا بررسى كرديم.

از امام باقر(ع) درباره اين آيه: و آتوا حقّه يوم حصاده = حقّ محصول را در روز چيدن آن بدهيد.(176) سؤال شد امام فرمود: اين صدقه است، به افراد محتاج كه آن را دسته دسته مى‏دهى...(177)

3 ـ امام صادق(ع) فرمود: خداوند در اموال ثروتمندان، حقوقى غير از زكات نيز قرار داده و فرموده است: «و الذين فى اموالهم حقّ معلوم للسائل و المحروم = آنها كه در اموالشان براى سؤال كننده و محرومين حقّى دانسته شده است».(178) حق معلوم غير از زكات است. آن، چيزى است كه شخص در مال خود بر خويش واجب مى‏كند كه به قدر طاقت خود بپردازد، چه هر روزه بپردازد، يا هر هفته و يا ماهيانه. نيز خداوند فرموده است: «اقرضوا اللّه قرضا حسنا... به خداوند وام خوبى بدهيد».(179) اين هم غير از زكات است 5 ـ و نيز فرموده است: «ينفقون مماّ رزقناهم سرّا و علانيّة = از آنچه روزى‏شان كرده‏ايم، آشكارا و نهان انفاق مى‏كنند».(180) 6 ـ و همين طور واژه ماعون در قرآن يعنى وامى كه به ديگرى بدهند، يا وسايلى كه عاريه مى‏دهند، و يا كارى كه براى ديگرى انجام مى‏دهند، 7 ـ و از جمله حقوق مالى غير از زكات، اين فرمان الهى است: «الذّين يصلون ما امر اللّه به ان يوصل = آن‏ها كه پيوند مى‏دهند آن چه را خداوند فرمان پيوند داده است».(181)

_____________________________

176 ـ انعام آيه، 141.
177 ـ زكات 13/1 زكات غلاّت.
178 ـ معارج آيه، 25 در كتاب مالكيت خصوصى در اسلام، درباره حق معلوم به تفصيل بحث كرده‏ايم.
179 ـ مزمل آيه، 20
180 ـ ابراهيم، آيه 31.
181 ـ 7/2 ما تجب فيه الزكاة ـ وسائل.